اثر رقابت گیاهی بر نیاز نیتروژن کشت مخلوط نخودفرنگی و کلزا

به منظور بررسی اثر رقابت گیاهی بر نیاز نیتروژن کشت مخلوط کلزا و نخودفرنگی، آزمایشی فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد طی فصل زراعی 1390 و 1391 اجرا گردید. پنج آرایش مختلف کاشت (100% کلزا؛ 66% کلزا +33% نخودفرنگی؛ 50% کلزا+ 50% نخودفرنگی؛ 33% کلزا+ 66% نخودفرنگی؛ 100% نخودفرنگی) به عنوان فاکتور اول و سه سطح نیتروژن (100% نیاز، 75% نیاز و 50% نیاز) به عنوان فاکتور دوم مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که کشت مخلوط سبب افزایش ارتفاع بوته های نخودفرنگی شد ولی ارتفاع کلزا را نسبت به تک کشتی کاهش داد. ماده خشک مجموع کلزا و نخودفرنگی نیز در تیمارهای مخلوط نسبت به تک کشتی افزایش پیدا کرد. در کشت خالص کلزا، با افزایش مصرف کود نیتروژن عملکرد دانه و اجزای آن افزایش یافت اما در کشت مخلوط بیشترین مقادیر این صفات با تیمار 75% نیاز نیتروژنی گیاه مشاهده شد. عملکرد محصول در کشت مخلوط با کاربرد 50% و 75% نیاز نیتروژنی گیاه بالاتر از تک کشتی هر دو گیاه بود ولی در 100% نیاز نیتروژنی گیاه، عملکرد تیمار نخودفرنگی 66%- کلزا 33% و نخودفرنگی 50%- کلزا 50% نسبت به تک کشتی آن‎ها کاهش پیدا کرد. عملکرد پروتئین مجموع دو گیاه با افزایش نسبت نخودفرنگی در تیمار مخلوط افزایش پیدا کرد. اما عملکرد روغن تک بوته کلزا در تیمارهای مخلوط نسبت به تک کشتی افزایش داشت. شاخص‎های ارزیابی کشت مخلوط شامل نسبت برابری زمین (ler)، ضریب نسبی تراکم (k)، شاخص غالبیت (a)، شاخص تولید سیستم (spi)، عملکرد از دست رفته واقعی(ayl)، نسبت رقابت (cr) و شاخص های اقتصادی شامل مزیت پولی (mai)، و مزیت مخلوط (ia) بودند. شاخص های رقابتی و اقتصادی در سطح کودی 50% و 75% بیشترین میزان را به خود اختصاص دادند. مقادیر شاخص های aylt و spi و شاخص های اقتصادی mai و ia برای همه ی نسبت های مخلوط مثبت شد و lert و kt نیز برای همه ی نسبت های مخلوط بیشتر از یک به‎دست آمد، که نشان دهنده ی برتری کشت مخلوط نسبت به تک کشتی هر یک از دو گیاه بود. مثبت بودن مقادیر شاخص غالبیت و بزرگتر از یک بودن مقادیر نسبت رقابت برای گیاه کلزا، بیانگر برتری رقابتی کلزا نسبت به نخودفرنگی یا استفاده بهتر از نهاده ها در کشت مخلوط بوده است. در نتیجه، چنانچه ارزیابی شاخص‎های رقابتی و اقتصادی نیز به خوبی مزیت کشت مخلوط کلزا با نخودفرنگی در شرایط کاهش مصرف نهاده نیتروژن را تشریح می‎نماید، کشت مخلوط نخودفرنگی- کلزا ?? : ?? و یا ?? : ?? علاوه بر تولید مناسب این دو محصول می تواند با کاهش مصرف کود نیتروژن در حفظ محیط زیست نیز موثر باشد.